Σακελλαρόπουλος, Π.-"Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ ΣΥΝΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΧΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ"

Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ ΣΥΝΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΧΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Π. Σακελλαρόπουλος

[ ΕΙΣΑΓΩΓΗ : Ανάλυση του τίτλου ]

H Ψυχανάλυση, μένει άγνωστη και απόμακρη στο ευρύ κοινό μέχρι τη δεκαετία του 1940. Η έννοια ευρύ κοινό, αφορά επίσης και τους πνευματικούς ανθρώπους. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις, όπως η αναφορά στην ψυχανάλυση, σε ελληνικό περιοδικό το 1915, από τον Μανώλη Τριανταφυλλίδη. Θα αγνοηθεί για πολλά ακόμη χρόνια από την Ιατρική και τη Θεραπευτική, δηλαδή την κλινική της υπόσταση.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο, δημιουργείται στην Ελλάδα η πρώτη Ψυχαναλυτική Ομάδα: Γιώργος Ζαβιτσιάνος, Δημήτρης Κουρέτας, Ανδρέας Εμπειρίκος. Η Μαρία Βοναπάρτη, από τους σημαντικότερους παράγοντες στη διεθνή ψυχαναλυτική σκηνή, έχει την έμπνευση και κρατάει το συντονισμό έως τη διάλυση της Ομάδας το 1950. Αυτή η Ομάδα, παρά το γεγονός ότι έχει δύο αξιόλογους ψυχιάτρους στους κόλπους της, δεν μπόρεσε να αποκτήσει μια κλινική υπόσταση και να εγκαταστήσει τις πρώτες σχέσεις επιρροής με την Ελληνική Ψυχιατρική. Τα κείμενά τους, των ετών 40 και 50, είναι, φυσικά, εμπνευσμένα από τα βασικά στοιχεία της ψυχαναλυτικής θεωρίας: Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, ψυχικό τραύμα, ευνουχισμός, παιδική νεύρωση, ένστικτο θανάτου κ.λ.π. αλλά η οπτική γωνία παραμένει περισσότερο φιλοσοφική ή φιλολογική. Τα επιλεγόμενα θέματα προέρχονται από την μυθολογία, την προϊστορία και την αρχαία ελληνική τραγωδία.

Αλλά από τα κείμενά τους, απουσιάζει το κλινικό υλικό των περιπτώσεών τους. Απουσιάζει επίσης η σχέση μεταξύ κλινικής και θεωρίας και το πέρασμα από την θεωρία στην θεραπευτική τεχνική.

[ Θα αναπτυχθούν οι σχάσεις μεταξύ κλινικής και μη κλινικής ψυχανάλυσης στην Ελλάδα.]

Ν. Μπούρας, Γ. Κούριας, Θ.Τζαβάρας, Γ. Τσιάντης

Ν.Νικολαϊδης, Γ.Κωστούλας, Α. Γιαννακούλας, αλλά και Β. Καψαμπέλης, Ν. Γκουγκουλής

Εμείς (το 1960-70) επηρεάσαμε, διαμορφώσαμε την επιθυμία και δώσαμε μια κάποια διέξοδο

Η Ψυχανάλυση, παραμένει πάντα κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς περιόδου, άγνωστη ή ηθελημένα αγνοημένη από τους γιατρούς, όπως και από το ευρύ κοινό. Ενα σημαντικό ατύχημα – η αυτοκτονία ενός από τους ασθενείς του Εμπειρίκου- δίνει την ευκαιρία στους ψυχιάτρους με προσανατολισμό οργανικό (κυρίως του πανεπιστημιακού κύκλου) να ξεκινήσουν μια πολεμική χωρίς έλεος: αλλοίωση των ψυχαναλυτικών εννοιών, φήμες και στο τέλος, εμπλοκή της δικαιοσύνης.

Η Ομάδα διαιρείται και διαλύεται.

Η Ψυχανάλυση ασφαλώς, δεν είναι μόνο κλινική, είναι όμως κυρίως κλινική. Αυτό θα πρέπει να το δέχονται οι αξιόλογοι άνθρωποι που την αξιοποιούν χωρίς οι ίδιοι να ασκούν θεραπευτικό έργο.

Η επίδραση της Ψυχανάλυσης στην Ελληνική Ψυχιατρική αρχίζει από το τέλος της δεκαετίας του 1950 και αρχές του 1960, για να αυξηθεί θεαματικά στη δεκαετία του 1970. Στην αρχή της δεκαετίας του 1960, νέοι ψυχαναλυτές επιστρέφουν στην Ελλάδα, μετά το πέρας των σπουδών τους, κυρίως από τη Γαλλία, αλλά και από τις αγγλο-σαξωνικές χώρες. Οι περισσότεροι απ΄αυτούς, ανήκουν σε εταιρίες οι οποίες προέρχονται από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρία.

Στη Δυτική Ευρώπη -τηρουμένων των αναλογιών- υπάρχουν αυτές οι δύο φάσεις, που μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε ως "προκλινική" και "κλινική", με μια διαφορά δύο ή τριών δεκαετιών, αν εξαιρέσουμε τις γερμανόφωνες χώρες.

Τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης Ψυχανάλυσης τα οποία πρέπει να θεωρήσουμε ως δεδομένα είναι:

Μια ψυχαναλυτική σκέψη, αυστηρή και ορθόδοξη όσον αφορά τη θεωρία, τη γνώση της τεχνικής, τον έλεγχο της αντιμεταβίβασης, το χρόνο της εκπαίδευσης, την αξία των εποπτειών κ.λ.π.

Η παράλληλη εκπαίδευση των τροποποιήσεων της τεχνικής και μια κλινική δραστηριότητα, όσον αφορά τις μακρόχρονες θεραπείες που εφαρμόζονται στα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, στα κέντρα ψυχικής υγείας, στις ενδιάμεσες δομές, υπηρεσίες βέβαια, που είναι απαράδεκτα λίγες στην Ελλάδα.

Η παρουσία του ψυχαναλυτή και του ψυχαναλυτικού πνεύματος σε πολλές υπηρεσίες της Δημόσιας Περίθαλψης, στα πανεπιστημιακά τμήματα και στα άλλα σημαντικά κέντρα ψυχικής υγείας.

Η είσοδος της Ψυχανάλυσης στην Ψυχιατρική, ήταν, φαίνεται, απαραίτητη. Ο Henri Ey, λέει : " La psychanalyse a donné à la Psychiatrie son sens" (Η Ψυχανάλυση, έδωσε έννοια και περιεχόμενο στην Ψυχιατρική). Η Ψυχιατρική χωρίς ένα στοιχειώδες ψυχαναλυτικό πρίσμα, είναι μια ειδικότητα φτωχή, ακρωτηριασμένη.

Αυτή η είσοδος της Ψυχανάλυσης στην Ψυχιατρική, ή μάλλον αυτός ο εμπλουτισμός της Ψυχιατρικής, πραγματοποιείται στη Γαλλία, όπως όλοι ξέρουμε, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 50 και 60. Δεν θέλω να αναπτύξω μια τέτοια σύγκριση, πιστεύω πως υπάρχουν περισσότερες διαφορές απ΄ότι ομοιότητες γενικά στην εξέλιξη της Ψυχανάλυσης στις δύο χώρες.

Την ίδια περίοδο, εκτός από τα σεμινάρια των δύο Εταιριών (Ε.Ψ.Ε και Ε.Ε.Ψ.Ψ), οργανώνονται επίσης σημαντικά συνέδρια και συμπόσια, ευρωπαϊκά ή τοπικά. Διαφορετικά γκρούπ, συμπεριλαμβανομένων των λακανικών, συμβάλλουν από τη μεριά τους σε όλες αυτές τις δραστηριότητες οι οποίες πραγματοποιούνται σε διάφορα πολιτιστικά κέντρα. Υπάρχει επίσης μεγάλη συμμετοχή ευαισθητοποιημένου κοινού. Είναι μια ακόμη ένδειξη της αποδοχής αλλά και της επιρροής της Ψυχανάλυσης στη χώρα.

Παρ΄όλα αυτά, η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, δεν έχει γίνει ακόμη στην Ελλάδα και παραμένει το γεγονός ότι η ψυχιατρική φροντίδα κρατά ακόμη, δυστυχώς, τον ασιλιακό της χαρακτήρα.

Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, οι μεταρρυθμιστικές δραστηριότητες, πραγματοποιούνται συχνά από τους ψυχαναλυτές.

Η δημιουργία από το Ψυχαναλυτικό κίνημα ενός φορέα εκπαίδευσης, ήταν το βασικό κίνητρο, οι δυσκολίες όμως, ήταν μεγάλες.

Η καθυστέρηση δεκαετιών καθώς και οι δυσκολίες που υπήρξαν στη δημιουργία ενός φορέα, σε συνάρτηση με τους διεθνείς οργανισμούς, που να εξασφαλίζει μια συστηματική, κλινική και θεωρητική ψυχαναλυτική εκπαίδευση, οφείλονταν στην έκταση -χρονικά και θεματικά- αλλά και την υψηλή εξειδίκευση των ψυχαναλυτικών σπουδών.

Η ιδέα και η πρόθεση από τη 10ετία του 1970, τριών μελών της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ενωσης, αναφέρομαι στην Αθηνά Αλεξανδρή, τον Ανδρέα Γιαννακούλα και τον γράφοντα, ήταν η δημιουργία και στην Ελλάδα, μιας Ομάδας Μελέτης (Study Group) υπό την αιγίδα της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ενωσης. Το μείζον εμπόδιο για αρκετά χρόνια, ήταν ο βασικός όρος του καταστατικού της Διεθνούς, η ύπαρξη δηλαδή, τεσσάρων μελών της ως μόνιμων κατοίκων, που να ασκούν επάγγελμα στη χώρα στην οποία δημιουργείται ο νέος φορέας.

Καταβάλαμε αρκετές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση με τους διαδοχικούς προέδρους της Διεθνούς, αναζητήθηκαν διάφορα μεταβατικά σχήματα, χωρίς αποτέλεσμα. Πρέπει εδώ να αναφέρω ότι οι προθέσεις των διαδοχικών προέδρων ήταν πάντα θετικές και ένθερμες.

Παράλληλα, γινόταν όλο και περισσότερο επιτακτική η αναγκαιότητα για την ίδρυση και λειτουργία ενός υπεύθυνου εκπαιδευτικού φορέα. Ενας αριθμός ψυχιάτρων, παιδοψυχιάτρων και κλινικών ψυχολόγων, που συνεχώς αύξανε, επιζητούσε την εκπαίδευση αυτή και στην Ελλάδα.

Επίσης, η ανάγκη δημιουργίας στελεχών, ειδικότερα στον τομέα της Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας, για τη στελέχωση των πανεπιστημιακών χώρων και της Δημόσιας Περίθαλψης, παρότρυνε για τη δημιουργία ενός φορέα εκπαίδευσης με άμεσο ρόλο, μιας Εταιρίας που να μπορεί να προσφέρει στην Ελλάδα, ικανοποιητική εκπαίδευση με διεθνή κριτήρια.

[ Θα αναπτυχθούν οι φάσεις και αποτυχίες της προσπάθειας δημιουργίας της Ομάδας Μελέτης, με την Διεθνή Ψυχαναλυτική Ενωση.]

O Lebovici, ο πλέον ορθόδοξος….. σε σχέση με τον κεντρικό πυρήνα της I.P.A (παντοδύναμος) και επηρεαστής προσώπων.

Limantani και Geringuer

Από την αρχή προσπαθήσαμε για μια πλήρη εκπαίδευση όπως καθορίζεται από τη Διεθνή, καθώς και από άλλους σημαντικούς οργανισμούς εκπαίδευσης στον ψυχαναλυτικό χώρο :

α. Προσωπική ανάλυση πολλών ετών, με τρεις τουλάχιστον συνεδρίες ανά εβδομάδα,

β. Συστηματικές εποπτείες σε εβδομαδιαία βάση με διάρκεια δύο ετών και

γ. Μακρόπνοη θεωρητική και κλινική εκπαίδευση σεμιναριακού τύπου.

Αυτό ήταν το κίνητρο που οδήγησε στη γέννηση της Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας.

Εξι χρόνια αργότερα, όταν ο αριθμός των μελών της Διεθνούς αυξήθηκε, είχαμε την δυνατότητα να δημιουργήσουμε την Ομάδα Μελετών της Διεθνούς, η οποία αργότερα πήρε το χαρακτηρισμό της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρίας.

Δεν θα επεκταθώ όμως σήμερα στις φάσεις της ανάπτυξης της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρίας.

[ Θα αναπτυχθούν οι σχάσεις μέσα στα πλαίσια της Ε.Ψ.Ε ]

Στην αρχική Ομάδα των τριών μελών της Διεθνούς, προστέθηκαν στην Ε.Ε.Ψ.Ψ ο Ματθαίος Γιωσαφάτ και Γιάννης Τσιάντης που είχαν επιστρέψει από το εξωτερικό και οι οποίοι ήταν ήδη στελέχη στη Βρετανική Εταιρία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας.

Βασικός στόχος, από την αρχή της νέας Εταιρίας, ήταν και παραμένει η εκπαίδευση στην Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία νέων ψυχοθεραπευτών. Αυτοί, θα δώσουν περισσότερα στην πρόοδο της ψυχανάλυσης όσο είναι νέοι. Είναι σημαντικός ο παράγοντας του αυτοευνουχισμού και η ταύτιση με τον επιτιθέμενο (εξουσιάζοντα). Πολλοί γίνονται μέλη όταν είναι κοντά στη σύνταξη! Κάνουν περισσότερο ή πολύ περισσότερο από 10 χρόνια για να γίνουν απλά αντεπιστέλλοντα μέλη!

Οι κλινικές οντότητες στις οποίες πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους ήταν και είναι, όπως είναι γνωστό, οι διαταραχές στην Παιδοψυχιατρική (εφήβων, παιδιών και γονέων), οι Μεθοριακές Καταστάσεις, οι Ψυχώσεις, οι Ψυχοσωματικές νόσοι και άλλες πολλές καταστάσεις όπου ο ψυχικός πόνος και η αναγκαία αναδόμηση της προσωπικότητας δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με μια κλασσική ανάλυση και σαν συνέπεια απαιτεί μια τροποποιημένη τεχνική. Η τροποποίηση της τεχνικής της κλασσικής μορφής θεραπείας, απαιτεί ειδική εκπαίδευση μετά και πέρα από το πρόγραμμα για την εφαρμογή της κλασσικής μορφής θεραπείας. Δεν σημαίνει βραχύτερη ή επιφανειακότερη εκπαιδευτική διαδικασία. Υπάρχει όμως εξάρτηση των σπουδαστών από τους κρατούντες. Δεν είναι μόνο απρόσωπη εξουσία, υπάρχει βαθειά εξάρτηση. Ουσιαστικά ήταν και είναι κριτές τους. Κυρίως συναισθηματική εξάρτηση, γιατί ήταν αναλυτές ή επόπτες τους.

Βραχύτερη η διαδικασία (όχι η διάρκεια της προσωπικής ανάλυσης) ώστε να τελειώσει η αναπόφευκτη εξάρτηση

Σήμερα, μετά από αρκετά χρόνια εκπαιδευτικής λειτουργίας της Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και με περισσότερα από 50 μέλη και εκπαιδευομένους πια, καλύπτεται από τα στελέχη της, μια ευρεία γκάμα ψυχιατρικών υπηρεσιών περίθαλψης : Πανεπιστημιακές Κλινικές, διάφοροι φορείς του Εθνικού Συστήματος Υγείας ή Ν.Π.Ι.Δ., Παιδοψυχιατρικές Μονάδες, Κινητές Ψυχιατρικές Μονάδες, Κέντρα Αποκατάστασης ή Μονάδες Οξέων στα Γενικά Νοσοκομεία, δηλ. ένα πλήθος υπηρεσιών που ενσωμάτωσαν στη λειτουργία και απόδοσή τους, την ψυχαναλυτική σκέψη.

Βέβαια, προοδευτικά, άλλοι ψυχαναλυτικοί φορείς εκπαίδευσης, καθώς και αξιόλογες ατομικές πρωτοβουλίες, εργάσθηκαν και συνέβαλαν ουσιαστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Αρκετά ανεξάρτητα, η Αννα Ποταμιάνου από το Κ.Ψ.Υ., συνέβαλε στη διαμόρφωση του αιτήματος για ψυχαναλυτική εκπαίδευση.

Η Ελληνική Ψυχιατρική -κάθε γενίκευση είναι ανακριβής και επιζήμια- απέκτησε στην εκπαίδευση και στην κλινική της πράξη μια ψυχαναλυτική παράμετρο, ένα ψυχαναλυτικό πρίσμα.

Θαύματα ασφαλώς δεν γίνονται, ιδιαίτερα στην Ελλάδα !

Αν συγκρίνει όμως κανείς την απόρριψη και την επιθετικότητα (λόγω άγνοιας ή συμφερόντων) που αντιμετώπισαν, στο τέλος της δεκαετίας του 1950 και μετά, οι πρώτοι που επιχείρησαν αυτή τη σύζευξη της Ψυχανάλυσης με την Ψυχιατρική, θα διαπιστώσει μια τεράστια διαφορά.

Αυτή η πρόοδος έφερε, όπως ήταν αναμενόμενο, συγκρούσεις και σχάσεις μέσα στον ψυχαναλυτικό χώρο. Αναφέρομαι ασφαλώς, στα άτομα με σοβαρή εκπαίδευση στο εξωτερικό και με προσωπική τουλάχιστον ανάλυση. Σχάσεις όμως και κατακερματισμούς αντιμετώπισε το διεθνές ψυχαναλυτικό κίνημα από τη δεκαετία του 1910 και μετά.

Νομίζω ότι αυτοί οι διχασμοί και οι αντιπαραθέσεις είναι πολύ περισσότερο προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, φιλοδοξιών και πάθους παρά το ότι εκφράζουν θεωρητικο-κλινικές διαφορές. Οι διαφορές αυτές διαμορφώνονται κατάλληλα για να δικαιώσουν τη σύγκρουση. Δυστυχώς όμως, η σοφή αποφυγή της ρήξης είναι η εξαίρεση, όπως π.χ. η δημιουργία, μετά τη σύγκρουση της Melanie Klein με την Anna Freud, του middle group (η ενδιάμεση ομάδα θα λέγαμε), μέσα στους κόλπους, όμως πάντα της Βρετανικής Ψυχαναλυτικής Εταιρίας, μέλους της Διεθνούς. Αλλο σχετικό παράδειγμα συνύπαρξης, ήταν η συνύπαρξη και εκπαιδευτική συνεργασία της Βρετανικής Ψυχαναλυτικής Εταιρίας, με την Βρετανική Εταιρία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας. Αυτές οι μορφές συνεργασίας αποφεύγουν τον κατακερματισμό, συνεπώς και την αλληλοεξουδετέρωση, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν την δέσμευση για άμιλλα και εκπαίδευση υψηλής στάθμης. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να είχε γίνει από την αρχή και στην Ελλάδα, μεταξύ της Ομάδας Μελέτης (Study Group) της Διεθνούς και της Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας.

Το αρχαϊκότερο Υπερεγώ μέσα μας, είναι η εξουσία των εταιριών και όταν ο έμπειρος αναλυτής γίνει εξουσία, μπαίνει στο process της παντοδυναμίας που συχνά οδηγεί στην αλλοίωση των ηγετικών ικανοτήτων αλλά και του θεραπευτή. Τις βαρύτερες συνέπειες από τις συγκρούσεις και τις σχάσεις μεταξύ των παλαιοτέρων, τις υφίσταται ο νέος αναλυόμενος – σπουδαστής…… Εννοώ σχάσεις και εντός των εταιριών. Παλινδρομημένοι όπως είναι και εξαρτώμενοι (σαν το πολύ μικρό παιδί), σ΄αυτή την περίοδο της ζωής τους…… Υπάρχουν άτομα που δεν συνήλθαν ποτέ εντελώς από τη σύγκρουση.

Ενα άλλο αρνητικό στοιχείο των σχάσεων και των αποχωρισμών, είναι συχνά, η καταστροφή της φιλίας μεταξύ συνεργατών και αγαπημένων προσώπων. Η απώλεια ενός φίλου στο επιστημονικό μας πλαίσιο, είναι πάντοτε βαριά.

Το βαρύτερο τίμημα όμως μιας σχάσης θα το πληρώσουν οι σπουδαστές των Εταιριών που βρίσκονται σε διδακτική (προσωπική) ψυχανάλυση.

[ Θα αναπτυχθούν οι σχάσεις και οι ενωτικές διαδικασίες μέσα στα πλαίσια της Ε.Ε.Ψ.Ψ.]

Δεν θα ήθελα να τελειώσω με αυτές τις δυσάρεστες αναφορές στο χρόνο. Εχω την πεποίθηση ότι η Ελληνική Εταιρία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας θα συνεχίσει το δρόμο της στην εκπαίδευση και στην παροχή υπηρεσιών -όπως και στο παρελθόν- βασισμένη στα στελέχη της, αλλά και στους εκπαιδευομένους της, οι οποίοι είναι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, άτομα με συνέπεια και συνέχεια και με συναίσθημα ευθύνης ως προς τον ψυχαναλυτικό ρόλο.

Το κύριο χαρακτηριστικό τους, είναι η αυτονόητη ενσωματωμένη ψυχαναλυτική σκέψη, με τον αντίστοιχο σεβασμό των κανόνων της ψυχαναλυτικής τεχνικής.

Ν. Μπούρας, Γ. Κούριας, Θ.Τζαβάρας, Γ. Τσιάντης

Ν.Νικολαϊδης, Γ.Κωστούλας, Α. Γιαννακούλας, αλλά και Β. Καψαμπέλης, Ν. Γκουγκουλής

Εμείς (το 1960-70) επηρεάσαμε, διαμορφώσαμε την επιθυμία και δώσαμε μια κάποια διέξοδο

Η εξάρτηση των σπουδαστών από τους κρατούντες. Δεν είναι μόνο απρόσωπη εξουσία, υπάρχει βαθειά εξάρτηση, ουσιαστικά ήταν και είναι κριτές τους. Υπάρχει κυρίως συναισθηματική εξάρτηση, γιατί ήταν αναλυτές ή επόπτες τους.

Βραχύτερη η διαδικασία (όχι η διάρκεια της προσωπικής ανάλυσης) ώστε να τελειώσει η αναπόφευκτη εξάρτηση

Θα δώσουν περισσότερα στην πρόοδο της ψυχανάλυσης όσο είναι νέοι. Είναι σημαντικός ο παράγοντας του αυτοευνουχισμού και η ταύτιση με τον επιτιθέμενο (εξουσιάζοντα). Πολλοί γίνονται μέλη όταν είναι κοντά στη σύνταξη! Κάνουν περισσότερο ή πολύ περισσότερο από 10 χρόνια για να γίνουν απλά αντεπιστέλλοντα μέλη!

Αρκετά ανεξάρτητα, η Αννα Ποταμιάνου από το Κ.Ψ.Υ., συνέβαλε στη διαμόρφωση του αιτήματος για ψυχαναλυτική εκπαίδευση

Lebovici, ο πλέον ορθόδοξος….. σε σχέση με τον κεντρικό πυρήνα της I.P.A (παντοδύναμος) και επηρεαστής προσώπων.

Limantani και Geringuer