Ο Πατέρας της Ψυχιατρικής Mεταρρύθμισης
Τον άκουγαν όλοι με προσοχή. Αρχές δεκαετίας του ’80, σε δημόσια ομιλία του σε καφενείο της Αμφισσας, ο ψυχίατρος Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος εξηγούσε υπομονετικά στους ντόπιους ότι οι ψυχικά ασθενείς δεν αποτελούν απειλή. «Ο ψυχιατρικός άρρωστος δεν πρέπει να πηγαίνει μέσα στο ψυχιατρείο-άσυλο ή να πηγαίνει όσο το δυνατόν λιγότερο και να μένει όσο το δυνατόν λιγότερο χρονικό διάστημα. Ο άρρωστος αυτός έχουμε μεγαλύτερο όφελος θεραπευτικό, ιατρικό, όταν θεραπεύεται μέσα στην κοινωνική του ομάδα, μέσα στην οικογένεια, μέσα στο γενικό νοσοκομείο», τους έλεγε.
Η επιστημονική προσέγγισή του ήταν πρωτοποριακή για την Ελλάδα της εποχής. Κόντρα στις προσταγές της παλαιολιθικής ιατρικής, ο ίδιος υποστήριζε σθεναρά την αποασυλοποίηση. Δεν ήθελε τον ψυχικά ασθενή περιθωριοποιημένο, ξεχασμένο στον θάλαμο ενός ιδρύματος, αποστερημένο από οποιαδήποτε κοινωνική επαφή. Προσπαθούσε, όπως έλεγε συχνά, «να αντικαταστήσει τα δεσμά με ανθρώπινους δεσμούς».
Αυτές οι συστηματικές ομιλίες του (τουλάχιστον τέσσερις μήνες διαλόγου σε καφενεία και πλατείες της Αμφισσας) άμβλυναν τις όποιες τοπικές αντιδράσεις. Αρχικά δημιούργησε στον νομό Φωκίδας μια κινητή μονάδα που περιέθαλπε στα σπίτια όσους είχαν ανάγκη. Ακολούθησε η λειτουργία ενός οικοτροφείου και ημιαυτόνομων διαμερισμάτων, που σταδιακά υποδέχτηκαν τροφίμους ψυχιατρείων με σκοπό την κοινωνική τους επανένταξη. Με τον καιρό έφτασαν εκεί και οι πρώτοι ασθενείς από το ψυχιατρείο της Λέρου, οι οποίοι είχαν απολέσει βασικές δεξιότητες λόγω του χρόνιου εγκλεισμού. Κάποιοι έτρωγαν μόνο με τα χέρια, άλλοι δεν ήξεραν πώς να κοιμούνται σε κρεβάτι ή χρειάστηκε να περάσουν χρόνια μέχρι να αρθρώσουν λέξη.
«Τους θεωρούσαν εντελώς καταδικασμένους. Μόλις γέμιζαν τα ψυχιατρεία της Αττικής αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας, έστελναν στη Λέρο αυτούς τους δυστυχισμένους. Δεν φτάνει που είχαν την αρρώστια τους, που υπέφεραν τραγικά. Να πιστεύεις ότι είσαι άγιος και να σε θεωρούν δαίμονα. Η αδικία ήταν αφόρητη. Τους είχαν και ξεχωριστό νεκροταφείο. Δηλαδή και πεθαμένους τούς θεωρούσαν καταδικασμένους», μου είχε πει για αυτούς τους ανθρώπους ο Σακελλαρόπουλος πριν από τρία χρόνια, σε μια συνέντευξη στη μονοκατοικία του στο Μετς. Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσει κάποιος το βάθος του έργου του Σακελλαρόπουλου και τη συμβολή του στην ελληνική ψυχιατρική είναι να επισκεφθεί τη δομή που δημιούργησε στην Αμφισσα.
Οταν βρέθηκα εκεί το 2011, διαπίστωσα ότι άνθρωποι που κάποτε βρίσκονταν «στα αζήτητα» είχαν γίνει πλέον πιο λειτουργικοί. Ενας είχε αποφοιτήσει από σχολείο δεύτερης ευκαιρίας, άλλος εργαζόταν σε καφενείο κι ένας ακόμη έπαιζε στη θεατρική ομάδα του δήμου. Ντόπιοι τούς καλούσαν σε αρραβώνες και γάμους. «Δεν γίνεται να γλεντάει η γειτονιά και αυτοί να αποκλείονται», έλεγαν. Και σε μια πλαγιά που μύριζε χαμομήλι, οι ψυχικά ασθενείς –ανάμεσά τους και πρώην τρόφιμοι της Λέρου– τσάπιζαν ένα χωράφι φτιάχνοντας τη δική τους αγροτική παραγωγή.
«Ηταν πολύ κοντά στους ανθρώπους και κυρίως σε όσους ήταν ευάλωτοι», λέει στην «Κ» η σύζυγος και επί χρόνια συνεργάτιδά του Αθηνά Φραγκούλη. «Πίστευε ότι είναι φάσεις της ζωής που ο άνθρωπος βιώνει επεισόδια και κρίσεις. Ηξερε ότι είναι οδυνηρό το άγχος του ψυχωσικού και ήθελε να βοηθήσει να το ξεπεράσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα».
Ο ίδιος έλεγε ότι ο γιατρός πρέπει «να δονηθεί συναισθηματικά» και να μην είναι ψυχρός παρατηρητής. «Από την ψυχανάλυση δεν ζητάμε μια ουτοπική λύση, αλλά προσπαθούμε να βελτιώσουμε τη σχέση θεραπευτή - θεραπευόμενου έχοντας επίγνωση ότι δεν είμαστε Θεοί», είχε τονίσει στην τελευταία μας συνάντηση το 2015. Ηταν 89 ετών τότε. Μπορεί το αργό του βήμα, υποβασταζόμενο από ένα καφέ μπαστούνι, να πρόδιδε την επίδραση του γήρατος στο σώμα του, εκείνος όμως παρέμενε δεινός συνομιλητής. Μετρούσε την κάθε λέξη, πρόσεχε τον κάθε μορφασμό. Αφοσιωνόταν σε όποιον είχε απέναντι.
Παρά την ηλικία του, ήταν δραστήριος στην επιστήμη του. Δεν ήταν άνθρωπος που κρυβόταν πίσω από τίτλους, όσο πλούσιο βιογραφικό κι αν διέθετε. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία από το 1954 έως το 1961 σε πανεπιστημιακά κέντρα και τμήματα νευρολογίας, ψυχιατρικής και παιδικής ψυχιατρικής. Το 1985 εκλέχτηκε καθηγητής Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής στη Ιατρική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου. Ηταν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας (1977), του Ινστιτούτου Κοινωνικής Ψυχιατρικής (1978), της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας (1981), της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (1983) και του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (1996).
Στα μέσα Οκτωβρίου, του απονεμήθηκε ο τίτλος του επίτιμου δημότη Δελφών. Ο ίδιος δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει το ταξίδι για την τελετή. Τον εκπροσώπησε η σύζυγός του. Στον χαιρετισμό της εκ μέρους του αναφέρθηκε στις καινοτομίες του «Σακέλ», όπως τον έλεγαν χαϊδευτικά. «Αμφισβήτησε την κατεστημένη ψυχιατρική, ποτέ δεν φοβήθηκε να έρθει αντιμέτωπος με τα κακώς κείμενα. Πήρε την ψυχιατρική από το ντιβάνι και το Κολωνάκι και την πήγε στα βουνά και στα λαγκάδια της Φωκίδας. Οι δυσκολίες δεν στάθηκαν ικανές να αλλοιώσουν τη φτιαξιά του και τα ιδανικά του», είπε η κ. Φραγκούλη.
Μέχρι και πρόσφατα, συνεργάτες του και ωφελούμενοι επισκέπτονταν τον Σακελλαρόπουλο στο Μετς. Παρέμενε διαυγής, έχοντας έγνοια για την πορεία της χώρας και έντονο ενδιαφέρον για το έργο των συνεργατών του. Οπως λέει η σύζυγός του στην «Κ», ο Σακελλαρόπουλος επένδυε πολύ σε νέους επαγγελματίες, τους ενέπνεε και εμπνεόταν από εκείνους.
Στις 5 Νοεμβρίου ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος πέθανε από φυσικά αίτια. Ηταν 92 ετών. Οσοι τον γνώρισαν θυμούνται τις συναντήσεις μαζί του στο καθιστικό της μονοκατοικίας του, εκεί όπου πραγματοποιούσε κάποτε τις ψυχαναλυτικές συνεδρίες του. Στις αναμνήσεις τους όλα βρίσκονται στην ίδια θέση: η μοκέτα, ο δερμάτινος καναπές και εκείνος σταθερά στο γραφείο του έτοιμος να ακούσει τον συνομιλητή του.
Οι δεσμοί με τον Τάκη Σακελλαρόπουλο έχουν τις ρίζες τους στην ιστορία των οικογενειών μας τόσο στο Χρυσό Φωκίδας, όσο και στην Καλλιθέα, τρεις γενιές πίσω. Ο Τάκης Σακελλαρόπουλος υπήρξε μια χαρισματική και εμβληματική μορφή της ψυχιατρικής και της ψυχανάλυσης στην Ελλάδα και είναι αυτός που, από πολύ νωρίς, όταν ήμουν φοιτητής Ιατρικής, με ενέπνευσε να ακολουθήσω μαζί με άλλους συναδέλφους την ειδικότητα της ψυχιατρικής και της ψυχανάλυσης στο Παρίσι. Δεν είναι μόνο η ανθρώπινη ματιά του απέναντι στον ασθενή, το εφηβικό πάθος του για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση, η εμπλοκή του σε νέα σχέδια και θεσμικές αλλαγές, η ήπια και ουσιαστική αριστερή πολιτική του σκέψη απέναντι στις εγγενείς αντιφάσεις της ψυχιατρικής, που θα μας λείψουν. Είναι, πρώτα απ’ όλα, η βαθιά του πίστη ότι για να αλλάξουμε τα πράγματα στην Ελλάδα, στον χώρο της ψυχιατρικής φροντίδας, πρέπει να χτίζουμε συναισθηματικούς και ψυχικούς δεσμούς ακόμη και με τους πιο δύσκολους ασθενείς. Κάτι που η παραδοσιακή ψυχιατρική αποκαλούσε χρόνιο, μη αναστρέψιμο, στερούμενο επιστημονικού ενδιαφέροντος. Όλη η πρακτική του και η δράση του ήταν μια διαρκής σύνδεση της ψυχιατρικής πρακτικής, θεραπείας και αποκατάστασης, μέσα από το ψυχαναλυτικό πρίσμα, αλλά κυρίως μέσα από έναν βαθύ και αταλάντευτο ανθρωπισμό και τη δική του συναισθηματική εμπλοκή. Μετά από 35 χρόνια δικής μου πορείας, ακολουθώντας τα μεταρρυθμιστικά του ίχνη, θα ήθελα να μοιραστώ με τους νέους συναδέλφους και συνεργάτες τη σκέψη ότι, ακολουθώντας με εμμονή και αυταπάρνηση αυτές τις αρχές, το αδύνατο μπορεί να γίνει δυνατό.
Καλό σου ταξίδι, αγαπημένε δάσκαλε.
Στέλιος Στυλιανίδης
http://www.epapsy.gr/index.php/nea/nea-anakoinoseis/item/330-09-11-2018
Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία από το 1954 έως το 1961 σε πανεπιστημιακά κέντρα και τμήματα νευρολογίας, ψυχιατρικής και παιδικής ψυχιατρικής ή παιδοψυχιατρικής. Ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, μέλος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ενώσεως, επίσης, μέλος διαφόρων ελληνικών, γαλλικών και διεθνών εταιρειών ψυχιατρικής, παιδοψυχιατρικής και ψυχικής υγιεινής.
Σε μελέτες και έρευνές του ασχολήθηκε με θέματα παιδικής ψυχιατρικής και ειδικότερα με τις “Σχέσεις μητέρας και παιδιού κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής” (Διατριβή, 1965).
Σε θέματα ψυχιατρικής του ενήλικα, δημοσίευσε μελέτες σχετικές με την αγχώδη νεύρωση, τις σεξουαλικές διαταραχές, τα προβλήματα της αιτιολογίας και της θεραπευτικής της σχιζοφρένειας. Επίσης, εργασίες σχετικές με την θεραπευτική του εμπειρία από την ατομική και την ομαδική ψυχοθεραπεία.
Ασχολήθηκε με την οργάνωση και διεύθυνση ψυχιατρικών ιδρυμάτων, (Δημόσιο Παιδιατρικό Νευροψυχιατρικό Νοσοκομείο (1960 – 1962), Ίδρυμα Απροσαρμόστων Παίδων “Η Θεοτόκος” (1962 – 1964), Αιγινήτειο Νοσοκομείο, Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική (1964 – 1967), καθώς και με την εκπαίδευση, πανεπιστημιακή και εξωπανεπιστημιακή, ψυχιάτρων, ψυχολόγων, λογοπεδικών, κοινωνικών λειτουργών, κοινωνικοθεραπευτών, κλπ.
Ασχολήθηκε επίσης με την κοινωνική διάσταση της ψυχολογίας και της ψυχοπαθολογίας, όπως το λογοτεχνικό έργο του Ν. Καζαντzάκη, την αρχιτεκτονική ψυχιατρικών ιδρυμάτων και σχολείων κλπ.
Από το 1974 και μετά εργάστηκε σε επιτροπές μελέτης και ομάδες εργασίας σχετικές με την πανεπιστημιακή εκπαίδευση, την μεταπτυχιακή ειδίκευση και τη νομοθεσία για την περίθαλψη των ψυχοπαθών, των Υπουργείων Παιδείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών. Με αντίστοιχα θέματα ασχολήθηκε στον φορέα του Επιστημονικού Διδακτικού Προσωπικού της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ήταν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας (1977), του Ινστιτούτου Κοινωνικής Ψυχιατρικής (1978), της Εταιρίας Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας (1981), της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας (1983) και του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων (1996).
Ανέπτυξε πρωτοποριακή δραστηριότητα για την αποδοχή και την ανάπτυξη της Κοινωνικής Ψυχιατρικής στην Ελλάδα από το 1973, εργαζόμενος για :
² Την εφαρμογή της εξωνοσοκομειακής αντίληψης στην αντιμετώπιση των σοβαρών ψυχιατρικών διαταραχών, τόσο στην κατεύθυνση της αποασυλοποίησης, όσο και στην κατεύθυνση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης.
² Την εξάλειψη των εισαγωγών με εισαγγελική παραγγελία.
² Την ενσωμάτωση των αρχών της ψυχανάλυσης σε κάθε κλινική πρακτική.
² Την τροποποίηση των κλασικών ψυχαναλυτικών θέσεων προκειμένου να ανταποκρίνονται σε μια διευρυμένη κατηγορία νοσολογικών οντοτήτων (ψυχαναλυτικό πρίσμα, ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία στη δημόσια περίθαλψη).
² Την ευαισθητοποίηση της κοινότητας γύρω από το ζήτημα του κοινωνικού στίγματος της νόσου.
² Την θεσμική κατοχύρωση του συγκεκριμένου οργανωτικού πλαισίου.
Ήταν υπεύθυνος των προγραμμάτων εφαρμοσμένης έρευνας και παροχής υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας :
α’. Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Αρρώστου και
β΄. Κινητή Μονάδα Ψυχιατρικής Περίθαλψης Υπαίθρου στη Φωκίδα. Συντονιστής της ομάδας εργασίας για τη μελέτη της Ψυχιατρικής Περίθαλψης σχετικά με τη νομοθεσία του Εθνικού Συστήματος Υγείας (1982).
Μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη μελέτη της βελτίωσης της ψυχικής υγείας και περίθαλψης στην Ελλάδα (1984), επιτροπής, η οποία επέτυχε την έγκριση του Κανονισμού 815/1984 της Ε.Ο.Κ. που επιδότησε το πρόγραμμα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα.
Μέλος και κατόπιν Πρόεδρος της Επιτροπής Ψυχικής Υγείας του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ) του Υπουργείου Υγείας & Πρόνοιας.
Από το 1984, συμμετείχε σε μια σειρά από Επιτροπές, ευρωπαϊκές και ελληνικές, για τη μελέτη της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα και ειδικότερα του ψυχιατρείου της Λέρου.
Το 1985 εκλέγεται Καθηγητής Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου της Θράκης.
Στη διάρκεια αυτών των ετών, η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση πραγματοποιείται στο Νομό Έβρου σε όλη την αλυσίδα εγκατάστασης και λειτουργίας της εξωνοσοκομειακής περίθαλψης και των ενδιάμεσων δομών, δηλ. λειτουργία Κινητών Μονάδων Ψυχιατρικής Περίθαλψης Υπαίθρου από τη Σαμοθράκη έως τα Δίκαια, Κέντρα Ψυχικής Υγείας στην Αλεξανδρούπολη και στην Ορεστιάδα, Κέντρα Ημέρας παιδιών και ενηλίκων. Θεραπευτικοί Συνεταιρισμοί κοινωνικής και εργασιακής αποκατάστασης χρόνιων ψυχωσικών. Παράλληλα αναπτύσσει και λειτουργεί την Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης. Η κλινική αυτή αντιμετωπίζει και οξέα, διεγερτικά περιστατικά με σύστημα ανοικτών θυρών και καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού της Θράκης. Τα τελευταία χρόνια διαμορφώνεται το αίτημα από τους τοπικούς φορείς της Θράκης (Ν. Ροδόπης - Ν. Ξάνθης) για την επέκταση της εξωνοσοκομειακής ψυχιατρικής περίθαλψης στις περιοχές τους.
Παράλληλα με το Νομό Έβρου συνεχίζονται οι δραστηριότητες στο Νομό Φωκίδας (Ψυχιατρική Περίθαλψη στο Σπίτι του Αρρώστου, κλιμάκια Κινητής Μονάδας, Κέντρα Ημέρας παιδιών και ενηλίκων, παιδότοπος, ξενώνας - οικοτροφείο και προστατευμένα διαμερίσματα για την αποκατάσταση χρόνιων ψυχωσικών, Θεραπευτικοί Συνεταιρισμοί για την κοινωνική και οικονομική αποκατάσταση, Τμήμα εφήβων κλπ) Οι δομές αυτές και οι λειτουργίες τους συμβαδίζουν και εναρμονίζονται με προγράμματα εκπαίδευσης (προπτυχιακά, μεταπτυχιακά) καθώς και με μαθήματα και σεμινάρια εντός του φορέα εκπαίδευσης (in service training) για όλα τα επαγγέλματα ψυχικής υγείας.
Το 1991, ο Π. Σακελλαρόπουλος μεριμνά ώστε η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας να λειτουργήσει Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών με τίτλο “Κοινωνική Ψυχολογία και Ψυχιατρική Παιδιών και Ενηλίκων” σε συνεργασία με το Τμήμα Ιατρικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα είχε ως στόχο την εκπαίδευση στελεχών ψυχικής υγείας πάνω στις βασικές αρχές και εφαρμογές της Κοινωνικής Ψυχιατρικής. Από το 1994-2006, η Ε.Κ.Ψ. & Ψ.Υ. συνεχίζει το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Κοινωνική Ψυχιατρική σε συνεργασία με το Τμήμα Ιατρικής, Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής και Ψυχικής Υγείας του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων.
Στην Αττική, από το 1991, στα πλαίσια της τομεοποίησης δημιουργείται το Κέντρο Προώθησης της Ψυχικής Υγείας “ΙΡΙΣ” στον Χολαργό και ο ξενώνας - οικοτροφείο “ΑΡΓΩ” για την αποκατάσταση χρόνιων ψυχωσικών ασθενών από τη Λέρο. Το 1995 ιδρύεται, και λειτουργεί έκτοτε με μεγάλη επιτυχία, το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων Καλλιθέας σε μια ευαίσθητη κοινωνικά και οικονομικά περιοχή, με σκοπό την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού της. Οι υπηρεσίες του Ινστιτούτου βρίσκουν ιδιαίτερη ανταπόκριση στην κοινότητα και ο φορέας σταδιακά επεκτείνει τη δράση του λειτουργώντας, κατά περιόδους, εξειδικευμένες δομές στους νομούς Φωκίδας, Φθιώτιδας, Ξάνθης, Έβρου και Ροδόπης
Ο Π. Σακελλαρόπουλος είχε την επιστημονική υπευθυνότητα των δομών που δημιουργήθηκαν, από την Ε.Κ.Ψ.Ψ.Υ., στα πλαίσια των προγραμμάτων «ΛΕΡΟΣ» και «ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ», με χρόνιους ψυχωσικούς καθώς και καθυστερημένα άτομα που προέρχονται από Κ.Θ. Λέρος και τα μεγάλα δημόσια ψυχιατρεία.
Στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος «ΥΓΕΙΑ-ΠΡΟΝΟΙΑ 2000-2006», και συγκεκριμένα του Αξονα 2 «Ψυχική Υγεία», Μέτρο 2.1 που αφορά στην «Αποασυλοποίηση και κοινωνικοοικονομική επανένταξη χρόνια ψυχικά ασθενών», η Εταιρία λειτουργεί 7 νέα Οικοτροφεία και ένα Κέντρο Ημέρας για την ψυχολογική υποστήριξη ασθενών με καρκίνο των οποίων επίσης έχει την επιστημονική υπευθυνότητα.
Ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος εκπόνησε ή συμμετείχε στην έκδοση σειράς συγγραμμάτων και συνέβαλε στην εκπόνηση περίπου δέκα διδακτορικών διατριβών. Επίσης συνέταξε ή συνέβαλε στη σύνταξη περίπου διακοσίων άρθρων, εισηγήσεων σε συνέδρια ή άλλων δημοσιεύσεων σχετικών με την εκπαίδευση, κατάρτιση, την κοινωνική ψυχιατρική, την οργάνωση και λειτουργία υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς και με θέματα που αναφέρονται στις προηγούμενες παραγράφους.
Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά :
10.Οι γυναικείες μορφές στο μύθο (2008), Εκδόσεις Παπαζήση
11.Η συμβολή της Ψυχανάλυσης στην Ελληνική Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση (2009), Εκδόσεις Παπαζήση
12. Θεμέλιο της Ψυχιατρικής ο συναισθηματικός δεσμός θεραπευτή – θεραπευόμενου. Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος : μια πορεία σαράντα και πλέον χρόνων παράλληλη με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα (2010), Εκδόσεις Παπαζήση
Ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος κλήθηκε και έλαβε μέρος σε μεγάλο αριθμό συνεδρίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης, ο ίδιος ήταν διοργανωτής και συνδιοργανωτής σημαντικών επιστημονικών εκδηλώσεων. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα από τα πιο πρόφατα:
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στην Εύη Κυριακοπούλου / "Η ζωή είναι αλλού" - 4 Νοεμβρίου 2011
ΕΕΨΨΠΕ Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού και Εφήβου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ...
Στο Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών & Ενηλίκων "Π. Σακελλαρόπουλος", στο τμήμα Παιδιών και Εφήβων,...
Μπορείτε να κατεβάσετε το ενημερωτικό φυλλάδιο του Τμήματος Παιδιών και Εφήβων, πατώντας εδώ.
Όσο περισσότερο η κοινωνία αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στα προβλήματα των νέων, τόσο η ευθύνη για την ανάπτυξη της προσωπικότητας πέφτει στα σχολεία. Αυτό αποτελεί επιπλέον άγχος...
Το παιδί μου αργεί να μιλήσει. Ο παιδίατρος μου λέει να περιμένω… Μερικές φορές οι γονείς παρατηρούν, ότι το...
Ποιοί είμαστε Η Υπηρεσία Ψυχικής υγείας Παιδιού και Εφήβου (Ι.Ψ.Υ.Π.Ε.) βρίσκεται στην Καλλιθέα, οδός Δημητρακοπούλου 94. Αποτελεί τμήμα του μη κερδοσκοπικού...
Οι επιπτώσεις των μαθησιακών δυσκολιών στη μαθησιακή πορεία και τη συναισθηματική ανάπτυξη των...
Διαταραχές στο λόγο και την επικοινωνία και ο ρόλος τους στη συμπεριφορά του παιδιού και του εφήβου...
Ένα ενημερωτικό φυλλάδιο του Τμήματος Παιδιών και Εφήβων του Ι.Ψ.Υ.Π.Ε., απαραίτητο σε κάθε γονέα, για την έγκαιρη αναγνώριση, την...
Το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων συνεργάζεται με όλα τα Ασφαλιστικά ταμεία. Μέσω των ταμείων είναι...
«Αναδρομική μελέτη περιστατικών με αίτημα την αντιμετώπιση διαταραχών λόγου – μαθησιακών...
Πλατή Μαρία Οι γονείς , το σχολείο αλλά και τα παιδιά μπλέκονται σε μια διελκυστίνδα επιθυμιών , ματαιώσεων και...
Τα συναισθηματικά προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν στην ανάπτυξη ενός παιδιού έχουν...
Η λέξη παιχνίδι προέρχεται από την λέξη παίχτης – παίζω – παις. Με την έννοια παιχνίδι ορίζουμε...
Κάτω από τον όρο ‘’μαθησιακές δυσκολίες ‘’ υπάρχει μια πληθώρα διαφορετικών αναγκών που οδηγούν...
Η επιστήμη των Διαταραχών Λόγου – Φωνής – Ομιλίας και Επικοινωνίας έχει ως αντικείμενο τη μελέτη,...
Κατά την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία με τη γραμματεία του τμήματος θα σας ζητηθούν κάποια βασικά στοιχεία σχετικά με το αίτημά σας....