Η μονάδα Ψυχιατρικής Περίθαλψης στο Σπίτι του Ασθενούς (Ψ.Π.Σ.Α.) αποτελεί καρπό της συνάντησης ψυχανάλυσης και κοινωνικής ψυχιατρικής και καινοτόμα υπηρεσία του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων. Η Ψ.Π.Σ.Α. στελεχώνεται από εξειδικευμένη ομάδα επαγγελματιών ψυχικής υγείας (ψυχιάτρους, κλινικούς ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς). Οι υπηρεσίες της μονάδας απευθύνονται σε:
- Επείγοντα ή οξέα ψυχιατρικά περιστατικά (ενήλικες ή εφήβους)
- Ασθενείς με ψυχολογικές δυσκολίες που για σωματικούς λόγους (χρόνιες σωματικές νόσοι, Σκλήρυνση Κατά Πλάκας, αναπηρίες κ.α.) δεν μπορούν να μετακινηθούν
- Ασθενείς που για οποιονδήποτε λόγο δεν δύνανται να εξέλθουν και να παραλάβουν οι ίδιοι υπηρεσίες ψυχικής υγείας
- Ψυχογηριατρικούς ασθενείς
- Ασθενείς που επιστρέφουν στο σπίτι μετά από μικρό ή μεγάλο διάστημα νοσηλείας
Η προσφορά της μονάδας στην αντιμετώπιση εξ ορισμού δύσκολων περιστατικών με ένα μοναδικό τρόπο είναι αδιαμφισβήτητη. Ας σημειωθεί ότι δεν υπάρχει αντίστοιχη μονάδα παρέμβασης (ιδιωτική ή δημόσια) στην περιοχή της Αττικής. Πρόκειται για μια διαδικασία ενσωματωμένη σε ένα θεραπευτικό δίκτυο, που συνδυάζει ιατρικές και ψυχοκοινωνικές θεραπείες (φαρμακοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, οικογενειακή θεραπεία, υπηρεσίες Κέντρου Ημέρας) σε μια προσπάθεια να ανταποκρίνεται συνεχώς και εμπεριστατωμένα στις ποικίλες ανάγκες των ασθενών.
Σκοπός αυτής της παρέμβασης είναι η αποφυγή της νοσηλείας (όπου είναι δυνατόν) και της τραυματικής απομάκρυνσης του ασθενούς από την οικογένεια και το περιβάλλον του. Η Ψ.Π.Σ.Α. διέπεται από τη βασική αρχή ότι ο αποδοτικότερος χώρος νοσηλείας των αρρώστων είναι το ίδιο τους το σπίτι, όταν αυτό είναι δυνατόν. Βασικός της άξονας είναι η συναίνεση του αρρώστου στη θεραπεία και προοδευτικά η υπευθυνοποίησή του. Η αποφυγή του βίαιου εγκλεισμού απενοχοποιεί τους γονείς, μειώνει το στίγμα της ψυχικής νόσου και αυξάνει τις δυνατότητες συνεργασίας αρρώστου, θεραπευτών, οικογένειας. Στόχος είναι να ξεπερασθεί η οξεία φάση το συντομότερο δυνατό και να κινητοποιηθεί ο ασθενής στη συνέχιση της θεραπείας του εκτός σπιτιού. Παράλληλα, πραγματοποιείται εργασία με την οικογένεια.
Τεχνικές
Στην Ψ.Π.Σ.Α. διακρίνουμε αδρά 3 τύπους περιστατικών στους οποίους προσαρμόζεται ανάλογα και η τεχνική:
- Ο πρώτος τύπος αφορά τον ψυχωσικό ασθενή που μετά από μια μικρότερης ή μεγαλύτερης διάρκειας νοσηλεία επιστρέφει από την κλινική στο σπίτι.
- Στο δεύτερο τύπο ανήκουν οι ασθενείς για τους οποίους αποφεύγεται συστηματικά η νοσηλεία στο νοσοκομείο. Εφαρμόζεται μια μόνιμη φροντίδα, μια συστηματική παρακολούθηση με συνδυασμό ψυχολογικής βοήθειας και φαρμακευτικής αγωγής.
- Ο τρίτος τύπος αφορά τη νοσηλεία οξέων περιστατικών στο σπίτι.
Συχνά γίνονται αρκετοί συνδυασμοί και τροποποιήσεις της τεχνικής ανάλογα με την ψυχοπαθολογία, το πλαίσιο λειτουργίας της οικογένειας, την επικινδυνότητα κλπ. Αυτό σημαίνει ότι κάποιες φορές κυρίως λόγω βαρύτητας της κλινικής εικόνας ή ακόμα και λόγω κόπωσης της θεραπευτικής ομάδας, η νοσηλεία μπορεί να μην είναι δυνατόν να αποφευχθεί. Σε τέτοιες περιπτώσεις προσπαθούμε η νοσηλεία αυτή να είναι εκούσια και «ακολουθούμε» υποστηρικτικά τον ασθενή κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια.
Το αρχικό αίτημα θεραπείας ασθενών που έχουν ανάγκη των υπηρεσιών της Ψ.Π.Σ.Α. υποβάλλεται συνήθως από κάποιον συγγενή ή οικείο του ασθενούς (και όχι από τον ίδιο). Για τον λόγο αυτό, η διερεύνηση και ανάληψη κάθε περιστατικού γίνεται βάσει της ακόλουθης διαδικασίας: Κατά την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία με τη γραμματεία του τμήματος ζητούνται κάποια βασικά δημογραφικά στοιχεία για τον ασθενή και μια αδρή περιγραφή του αιτήματος. Στη συνέχεια καλούνται οι εγγύτεροι συγγενείς του ασθενούς (γονείς, κηδεμόνες, σύζυγοι, αδέρφια) για μια πρώτη διερευνητική συνεδρία (intake) με τον συντονιστή της ομάδας. Ο στόχος αυτού του ραντεβού είναι να ληφθεί ένα όσο το δυνατόν αρτιότερο ιστορικό και να δρομολογηθεί η πρώτη παρέμβαση κατ’ οίκον. Παράλληλα γίνεται προσπάθεια να διερευνηθεί το πραγματικό αίτημα της οικογένειας (π.χ. κάποια αιτήματα αποσκοπούν ακριβώς στη απενοχοποίηση, ζητώντας ουσιαστικά μια συναίνεση για εγκλεισμό) και το κατά πόσο είναι πρόθυμη να συνεργαστεί. Είναι πιθανόν να χρειαστούν παρά πάνω από μια συναντήσεις για να εξασφαλιστεί και να εδραιωθεί η συνεργασία με το οικογενειακό πλαίσιο. Προϋπόθεση για να γίνει η παρέμβαση κατ’ οίκον είναι να ανακοινωθεί στον ασθενή ότι θα τον επισκεφθεί η ομάδα θεραπευτών της Ψ.Π.Σ.Α.. Αυτό είναι ένα σημείο στο οποίο πολύ συχνά φανερώνεται η αμφιθυμία των συγγενών. Η υποστηρικτική και συμβουλευτική εργασία με τους συγγενείς αποτελεί βασικό μέρος της τεχνικής της Ψ.Π.Σ.Α. και προϋπόθεση για την επιτυχία της.
Το κόστος της υπηρεσίας ανέρχεται στο ήμισυ ή και στο 1/3 του κόστους που απαιτείται στον ιδιωτικό τομέα, από ίδιους σε εξειδίκευση, αντίστοιχα ανά κλάδο, θεραπευτές. Η συγκεκριμένη τεχνική εισήχθη στον Ελλαδικό χώρο από τον Καθηγητή Π. Σακελλαρόπουλο, κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.