Διαταραχές στο λόγο και την επικοινωνία και ο ρόλος τους στη συμπεριφορά
του παιδιού και του εφήβου
Άντζελα Καραντώνη, Λογοθεραπεύτρια M.Sc.
Τα θέματα συμπεριφοράς παιδιών και εφήβων έχουν απασχολήσει πολλές φορές γονείς, ειδικούς και εκπαιδευτικούς. Πόσες φορές έχουμε ακούσει φράσεις όπως «το παιδί μου δεν με ακούει», «δεν θέλει να πάει σχολείο, αντιδρά», «προκαλεί μεγάλη αναστάτωση μέσα στην τάξη ή/και στο διάλειμμα» ή για έφηβους «δεν έχει καλή επίδοση στο σχολείο», «δεν θέλει να κάνει παρέα με τους συμμαθητές του», «ενοχλεί τα άλλα παιδιά»;
Ολοένα και αυξανόμενο ενδιαφέρον έχει προκαλέσει ο ρόλος που παίζουν οι δυσκολίες στο λόγο και την επικοινωνία σε παιδιά κα εφήβους που έχουν προβλήματα συμπεριφοράς. Συγκεκριμένα, συχνά παρουσιάζονται οι παρακάτω δυσκολίες:
- Αδυναμία προσαρμογής στο σχολείο
- Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και τη δημιουργία παρέας
- Εναντιωματική συμπεριφορά
- Bullying
- Συναισθηματική ανωριμότητα
- Φτωχή μαθησιακή επίδοση, αδυναμία επένδυσης στη μάθηση
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
Τι συμβαίνει ακριβώς;
Υπάρχουν πολλές απόψεις και θεωρίες που έχουν προσεγγίσει το θέμα αυτό. Η μία υποστηρίζει ότι οι γλωσσικές και επικοινωνιακές διαταραχές οδηγούν σε δυσκολίες στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά.
Υπάρχει όμως και μια πιο πρόσφατη προσέγγιση, που υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλά παιδιά/έφηβοι με συναισθηματικές και συμπεριφορικές δυσκολίες που έχουν και διαταραχές λόγου και επικοινωνίας, οι οποίες όμως δεν ανιχνεύτηκαν στο παρελθόν και που συνεισφέρουν στα ζητήματα συμπεριφοράς.
Πού οφείλονται αυτές οι δυσκολίες;
Έχει παρατηρηθεί πως παιδιά και έφηβοι με θέματα συμπεριφοράς έχουν δυσκολίες:
- στη δομή του λόγου (δομημένες προτάσεις, σύνδεση των προτάσεων μεταξύ τους, σωστή χρήση της γραμματικής και η σωστή έκφραση ιδεών με λογική και χρονολογική σειρά)
- στην πραγματολογία (ο τρόπος που χρησιμοποιούμε την επικοινωνία με τον κοινωνικό περίγυρο, και έχει να κάνει με δεξιότητες συζήτησης, εναλλαγής σειράς, τήρηση θεματολογίας.) Η διαταραχή στην πραγματολογία επηρεάζει το συναίσθημα και τη συμπεριφορά, γιατί ένα παιδί που αδυνατεί να επικοινωνήσει σωστά με τον περίγυρο, πιθανώς να δυσκολευτεί στην κοινωνική αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές του, στην δημιουργία παρέας, αλλά και στην γενικότερη προσαρμογή στο σχολείο.
- Χαμηλής αυτοεκτίμησης. Ο όρος αυτός αναφέρεται στην εικόνα εαυτού και ένα παιδί/έφηβος που αδυνατεί να επικοινωνήσει επαρκώς με τους συνομήλικους του, δύσκολα θα κάνει φίλους και αυτό θα οδηγήσει σε ζητήματα συμπεριφοράς.
- Στις αφηρημένες έννοιες όπως σεβασμός, ελευθερία, ευθύνη, αλλά και έννοιες που είναι σχετικές δηλαδή λέξεις που αλλάζουν νόημα, ανάλογα με το πλαίσιο. Για παράδειγμα, ένα δέντρο που βρίσκεται κοντά θάμνο, θα πούμε ότι είναι μεγάλο. Εάν όμως ένα δέντρο είναι κοντά σε έναν ουρανοξύστη, θα το πούμε μικρό.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Για να μπορέσουν τα παιδιά και οι έφηβοι να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους, χρειάζεται να ενταχθούν σε ένα πρόγραμμα Λογοθεραπείας, για την οργάνωση της δομής του λόγου, την εκμάθηση των αφηρημένων εννοιών καθώς και την εκπαίδευση πάνω σε ζητήματα κοινωνικής επικοινωνίας. Παράλληλα οι γονείς θα πρέπει μέσα από τη Συμβουλευτική να μάθουν πώς ακριβώς μπορούν να διαμορφώσουν τις συνθήκες του κοινωνικού κύκλου (του δικού τους, και του παιδιού τους) για να μπορέσουν να ευοδώσουν την καλύτερη ενσωμάτωση του παιδιού.